[praca licencjacka o doradcach podatkowych]
Ze względu na ochronę interesów podatników korzystających z usług doradztwa, jak i samych doradców, ustawodawca wprowadził obowiązek ubezpieczenia się doradców podatkowych od odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone przy wykonywaniu czynności doradztwa (art. 44 – 46 ustawy o doradztwie podatkowym). Jego niedopełnienie skutkuje skreśleniem z listy doradców i co za tym idzie, niemożliwością wykonywania zawodu.
Obowiązkowemu ubezpieczeniu podlegają doradcy wykonujący zawód samodzielnie oraz w formie spółek nie mających osobowości prawnej. Ubezpieczeniu podlegają również osoby prawne uprawnione do wykonywania czynności doradztwa. Natomiast adwokaci, radcy prawni i biegli rewidenci nie podlegają temu obowiązkowi (chyba że zatrudniają doradców podatkowych).
Ogólne warunki ubezpieczenia są określone rozporządzeniem ministra finansów.[1] Obowiązek ubezpieczenia powstaje wraz z upływem 30 dni od:
- wpisu na listę doradców podatkowych – na doradców wykonujących zawód samodzielnie,
- zatrudnienia doradcy – w przypadku adwokatów, radców prawnych i biegłych rewidentów, którzy nie są dobrowolnie ubezpieczeni od odpowiedzialności cywilnej,
- wpisu do rejestru osób prawnych uprawnionych do wykonywania doradztwa podatkowego.
Umowa jest zawierana na 12 miesięcy i jest automatycznie przedłużana na kolejny rok, chyba że zostanie wypowiedziana przynajmniej na 30 dni przed jej upływem lub w przypadku, gdy ubezpieczony nie zapłacił składki (albo jednej z jej rat). Odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń rozpoczyna się od dnia następnego po zawarciu umowy ubezpieczenia, nie wcześniej jednak niż od dnia następnego po opłaceniu składki lub jej pierwszej raty i trwa przez cały okres 12 miesięcy niezależnie od faktu ewentualnego nieopłacenia kolejnych rat składki. Rozwiązuje się ona automatycznie w dniu skreślenia z listy doradców podatkowych lub osób prawnych uprawnionych do wykonywania czynności doradztwa oraz w razie zawieszenia wykonywania zawodu powyżej dwu miesięcy.
W przypadku wyrządzenia szkody osobom korzystającym z usług doradcy obowiązany jest ją pokryć zakład ubezpieczeń. Odszkodowanie jest wypłacane w granicach odpowiedzialności osób ubezpieczonych, lecz nie może być wyższe od sumy gwarancyjnej. Suma gwarancyjna jest ustalana w zależności od przychodów doradcy podatkowego. Jej minimalna kwota wynosi 5 000 zł (przy przychodach do 50 000 zł lub w pierwszym roku działalności). W przypadku zawieszenia działalności jej minimalna wysokość jest równa sumie gwarancyjnej sprzed zawieszenia.
Zakład ubezpieczeń jest zobowiązany do pokrycia kosztów niżej wymienionych działań które miały miejsce za jego zgodą:
- wynagrodzenia rzeczoznawców powołanych do określenia rozmiarów szkody,
- zastępstwa procesowego,
- postępowania ugodowego,
do wysokości 10 % sumy gwarancyjnej, a także w pełnej wysokości wydatki poniesione w celu zapobieżenia zwiększeniu szkody.
Ubezpieczony ma obowiązek zawiadomić o powstałej szkodzie zakład ubezpieczeń w terminie 7 dni. Odszkodowania może też dochodzić bezpośrednio poszkodowany. Informację o powstaniu szkody należy poprzeć dokumentami potwierdzającymi jej wysokość (np.: decyzją organów skarbowych ustalającą wysokość sankcji i odsetek, protokołami kontroli ujawniającymi rodzaj wykroczeń).[2] Zakład ubezpieczeń wypłaca odszkodowanie na podstawie uznania roszczenia uprawnionego do odszkodowania, zawartej ugody lub prawomocnego orzeczenia sądu w terminie 30 dni od zawiadomienia. W trzech przypadkach termin ten może zostać przedłużony: w razie zwłoki w przekazaniu dokumentów potwierdzających szkodę, w wypadku niemożliwości wyjaśnienia w okresie 30 dni okoliczności koniecznych do ustalenia odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń lub jego wysokości oraz gdy w związku ze szkodą zostało wszczęte postępowania karne, którego wynik może mieć istotne znaczenie dla ustalenia odpowiedzialności zakładu lub jego wysokości. Za każdym razem zakład ubezpieczeń jest zobowiązany do wypłaty w terminie niespornej części odszkodowania.
Do przeprowadzania kontroli wykonania obowiązku zawarcia umów ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej podmiotów wykonujących doradztwo podatkowe za szkody wyrządzone przy wykonywaniu czynności doradztwa podatkowego jest uprawniony minister finansów.[3]
W porównaniu z poprzednim rozporządzeniem[4] zrezygnowano ze zwolnienia zakładu ubezpieczeń z odpowiedzialności za szkodę poniżej 500 zł. Zrezygnowano także z zapisów określających ogólne zasady taryfikacji i udzielania rabatu za bezszkodowy przebieg ubezpieczenia. Ze względu na zmianę czynności zaliczanych do doradztwa podatkowego zmienił się zakres ubezpieczenia OC (nie obejmuje ono występowania w postępowaniu dotyczącym sądowej kontroli decyzji administracyjnej).
Minusem nowelizacji jest brak sprecyzowania czasowego wystąpienia zdarzenia objętego ochroną ubezpieczeniową. Nie jest określone, czy jest to czas wykonania czynności, czy też ujawnienia szkody.[5] Różnica może być bardzo duża, co ma istotne znaczenie w przypadku zmiany ubezpieczyciela lub ustania ubezpieczenia. Osobiście przychylam się do pierwszego rozwiązania ze względu na możliwość ubiegania się poszkodowanego o odszkodowanie w sytuacji, gdy umowa doradcy z ubezpieczycielem już nie istnieje (np. z przypadku śmierci doradcy). Z tego powodu klient doradcy podatkowego powinien żądać przy zawarciu umowy przekazania mu danych umożliwiających samodzielną egzekucję odszkodowania od zakładu ubezpieczeń.
Obecna wersja rozporządzenia nie przewiduje też możliwości regresu odszkodowania od doradcy w przypadku, gdy wyrządził szkodę umyślnie lub w skutek rażącego niedbalstwa. Było to niewątpliwie rozwiązanie kontrowersyjne, gdyż ze względu na nieostrość pojęcia, dawało zakładom ubezpieczeń możliwość kwalifikowania wielu zachowań doradcy jako rażące niedbalstwo (działanie podjęte ze świadomością wywołania ujemnych skutków przy zgodzie na to lub bezpodstawnym stwierdzeniu, że się nich uniknie), co sprowadzało obowiązkowe ubezpieczenie do fikcji.[6] Tym nie mniej należało pozostawić możliwość regresu w wypadku wyrządzenia szkody z winy umyślnej.
Reasumując obowiązek ubezpieczenia doradców podatkowych od odpowiedzialności cywilnej jest instytucją potrzebną,[7] lecz nieuregulowaną w sposób do końca poprawny. Nie obejmuje ono innych czynności niż wymienione w art. 2 ustawy o doradztwie podatkowym, co oznacza konieczność zawarcia odrębnej umowy z zakładem ubezpieczeń dotyczącej innych usług, które może wykonywać doradca (patrz rozdział I § 8) .
Nie najszczęśliwszym rozwiązaniem jest też uzależnienie wysokości sumy gwarancyjnej od dochodów. „Wysokość ryzyka w ubezpieczeniach OC w dużo mniejszym stopniu zależy od rozmiarów ubezpieczonego ale od struktury zleceń, które wykonuje. Całkowicie odmienny jest bowiem profil ryzyka (…) podmiotu obsługującego ogromny zakład przemysłowy, ale tylko jeden, niż profil ryzyka podmiotu obsługującego nawet setki małych firm. W pierwszym przypadku potrzebna jest zdecydowanie wyższa suma gwarancyjna niż w drugim chociaż przychody obu podmiotów są porównywalne. Zdecydowanie zalecałbym ubezpieczającym analizę struktury zleceń pod takim kątem mając na uwadze, że sumy ustalone przez ustawodawcę mają charakter sum minimalnych, nie wchodzi zatem w grę sprzeczność takich działań z ustawą”.[8]
Niedopatrzeniem jest też „fakt, że w odniesieniu obowiązkowego ubezpieczenia doradców nie przewiduje się odpowiedzialności Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego. W wypadku gdy osoba poszkodowana nie może zaspokoić swoich roszczeń od ubezpieczyciela, jak ma to miejsce w przypadku obowiązkowych ubezpieczeń OC posiadaczy pojazdów mechanicznych oraz rolników”.[9]
Błędem niewątpliwie też jest nie objęcie obowiązkiem ubezpieczenia usługowego prowadzenia ksiąg, jest to bardzo ważne ze względu na brak precyzyjnego rozgraniczenia między doradztwem a usługowym prowadzeniem ksiąg, o czym była mowa w rozdziale I § 2.
—
[1] Rozporządzenie ministra finansów z dnia 12 lipca 2001 w sprawie ogólnych warunków ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej podmiotów wykonujących doradztwo podatkowe.
Dz.U. z 2001 nr 77 poz. 825.
[2] Boruń D., Kiedy doradca się pomyli, w: FDP nr 6 1999, s.4.
[3] § 4 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 15 kwietnia 1998 r. w sprawie organów uprawnionych i organów obowiązanych do przeprowadzania kontroli wykonania obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia obowiązkowego oraz trybu ustalania i egzekwowania opłaty za niedopełnienie tego obowiązku. Dz.U. z 1998 nr 74 poz. 474 zm. Dz.U. 2000 nr 120 poz. 1285.
[4] Rozporządzenie ministra finansów z dnia 18 lutego 1997 w sprawie ogólnych warunków obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej podmiotów wykonujących doradztwo podatkowe za szkody wyrządzone przy wykonywaniu czynności doradztwa.
Dz.U. z 1997 nr 17 poz. 91
[5] Capik Małgorzata i Maciej, Plusy i minusy. Zmiana ubezpieczenia doradców podatkowych, w Rzeczpospolita 11.08.2001 nr 187.
[6] Małysz F., Obowiązkowe ubezpieczenie doradcy odpowiedzialności cywilnej doradców podatkowych, w: PUG nr 6 1998 s. 18.
[7] Za dobrowolną formą ubezpieczenia opowiada się Franciszek Małysz, por. tamże s.14.
[8] Sukiennik P., Czynności doradztwa podatkowego jako przedmiot obowiązkowego ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej, w: FDP nr 11 2000, s.19.
[9] Małysz F., Obowiązkowe ubezpieczenie doradcy odpowiedzialności cywilnej doradców podatkowych, w: PUG nr 6 1998 s.14.